ความจำกับความสุข

โดย รินใจ


มนุษย์มีพลังความจำอันน่ามหัศจรรย์
แต่จะมีประโยชน์อะไร
ถ้าจำแล้วกลับหาความสุขไม่ได้



ความจำกับความสุข

สมองของมนุษย์นับเป็นสิ่งอัศจรรย์อย่างหนึ่งในธรรมชาติ ความอัศจรรย์นั้นอยู่ตรงที่ความสามารถอันเหลือเชื่อของสมอง ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ชั้นนำยังอธิบายได้ไม่ตลอด ยังไม่ต้องพูดถึงการเลียนแบบ

ความน่าทึ่งอย่างหนึ่งของสมองมนุษย์ ได้แก่ความจำ มนุษย์เรามีความสามารถในการจำชนิดที่เราเองอาจนึกไม่ถึง เมื่อไม่กี่ปีมานี้ มีการทำลองสับไพ่และเปิดทีละใบติดต่อกันถึง ๓๕ สำรับ ปรากฏว่า มีชาวอังกฤษคนหนึ่ง สามารถจัดลำดับของไพ่ได้อย่างถูกต้องติดต่อกันถึง ๑,๕๖๒ ใบ ขณะที่บางคนสามารถจำคำศัพท์ต่างประเทศ ๒,๐๐๐ คำได้ภายใน ๑ วัน

ที่น่าทึ่งกว่านั้นเห็นจะได้แก่การจำทศนิยมของ ไพ (pi) คนที่ยังไม่ลืมคณิตศาสตร์ชั้นประถมคงจำได้ว่า ไพ หรือ หมายถึงความยาวของเส้นรอบวงหารด้วยเส้นผ่านศูนย์กลาง = ๒๒/๗ หรือ ๓.๑๒๘…ทศนิยมที่อยู่หลังเลข ๓ นั้นเป็นทศนิยมไม่รู้จบที่ยิ่งกว่านั้นก็คือ ทศนิยมดังกล่าวไม่มีแบบแผน หรือการเรียงลำดับที่ซ้ำกันเลย (ไม่เหมือน ๑๐/๓ ซึ่งเท่ากับ ๓.๓๓๓๓…) ด้วยเหตุนี้ ในบางวงการจึงมักนิยมวัดความจำของคนด้วยการจำเลขทศนิยมของไพ

เมื่อ ๘ ปีที่แล้ว มีชาวอังกฤษคนหนึ่ง สามารถจำทศนิยมของไพได้อย่างถูกต้อง ถึง ๒๐,๐๑๓ ตำแหน่ง แต่นั่นก็ยังห่างไกลจากความจำของชาวอินเดียอีกคนหนึ่ง ซึ่งจำลำดับทศนิยมของไพได้ถึง ๓๑,๘๑๑ตำแหน่ง โดยไม่ผิดเพี้ยนเลย

กล่าวกันว่า ในแอฟริกามีคนที่สามารถจดจำชื่อบรรพบุรุษในเผ่าของตน สามารถท่องให้ฟังได้หลายชั่วโมงติดต่อกัน ส่วนในพม่า มีพระหลายรูปที่สามารถสืบต่อประเพณีจำพระไตรปิฎกได้ทั้ง ๔๕ เล่ม



ตัวอย่างที่ยกมานี้บ่งชี้ว่า สมองของมนุษย์ มีความสามารถในการจดจำ ได้อย่างมากมายจนนึกไม่ถึง การที่เราจำหมายเลขโทรศัพท์บ้านเพื่อนไม่ได้นั้น มิได้หมายคำวามว่าสมองของเราขี้เลื่อย แต่เป็นเพราะ เรายังใช้ประโยชน์จากสมองของเรา ไม่เต็มที่ต่างหาก

กล่าวกันว่า ทุกวันนี้คนทั่วไปใช้สมองเพียง ๑ ใน ๑๐๐ หรือ ๑ ใน ๑,๐๐๐ ของศักยภาพที่มีเท่านั้น ด้วยเหตุนี้จึงมีการคิดค้นวิธีฝีกสมองกันอย่างมากมาย รวมทั้งสอนวิธีการจำให้ได้เยอะ ๆ จนถึงกับแข่งขันการจำเพื่อโปรโมตวิธีการดังกล่าว

การเพิ่มพูนสมรรถนะของสมองนั้นเป็นของดีแน่ แต่การจะใช้ประโยชน์จากสมองให้เต็มที่นั้น น่าสงสัยว่าจำเป็นแค่ไหน แม้ว่าสมองของเราสามารถจะจำหมายเลขโทรศัพท์ได้หลายพันหมายเลข แต่ในชีวิตประจำวันของเรา เพียงจำหมายเลขโทรศัพท์ได้ ๑๐๐ หมายเลขก็นับว่าเกินพอแล้ว แม้การรู้ศัพท์ต่างประเทศนับพัน ๆ ศัพท์จะมีประโยชน์ แต่ก็ไม่จำเป็นต้องท่องให้ได้ภายใน ๑ วัน ชีวิตมิได้เร่งรีบถึงเพียงนั้น

ใคร ๆ ก็อยากจะจำอะไรให้ได้มาก ๆ จนบางทีลืมไปว่า การลืมก็มีประโยชน์เหมือนกัน ไม่ค่อยมีคนชอบการลืมเท่าไหร่ คนที่จดจำความไม่ดีของคนอื่นเอาไว้เยอะ ๆ มักหาความสุขไม่ค่อยได้ เผลอ ๆ จะกลายเป็นคนเจ้าคิดเจ้าแค้นไป เรื่องที่ทำให้เจ็บช้ำน้ำใจนั้น ลืมเสียบ้างก็ดี ถ้าจะจำก็จำบทเรียนหรือบทสรุปสำหรับอนาคตดีกว่า

ลองคิดเล่น ๆ ว่า หากเราสามารถจดจำความฝันได้แม่นยำ ชีวิตจะวุ่นวายเพียงใด เพราะแยกไม่ออกว่า อันไหนเรื่องจริงอันไหนเป็นความฝัน สมมุติเกิดฝันว่า เพื่อนสาวมาจุมพิตเรา พอเจอเธอในที่ทำงานวันรุ่งขึ้น ก็อาจยื่นหน้าทำตาหวานใส่เธอ เพราะเข้าใจว่าเป็นความจริง อะไรจะเกิดขึ้นต่อจากนั้นก็คงนึกออก โชคดีที่ธรรมชาติไม่ยอมให้เราจดจำความฝันได้มากนัก

จริง ๆ แล้ว ลืมอะไรก็ไม่สำคัญเท่ากับลืมตัว ลืมตัวในที่นี้ไม่ได้หมายถึงลืมกำพืดรากเหง้าของตนเองเท่านั้น แต่ยังหมายถึงลืมตัวเพราะบันดาลโทสะหรือตัณหาพาไป จนทำให้ชีวิตถลำไปในทางเลวร้าย ครอบครัวแตกสลาย ธุรกิจล้มละลายไปมากต่อมาก ก็เพราะหน้ามืดจนลืมตัวไปมิใช่หรือ

ถึงจะจดจำอะไรต่ออะไรมากมาย แต่ถ้าลืมตัวเสียอย่างเดียว ชีวิตก็อับปางได้ ที่แย่ก็คือข้อมูลตัวเลขทั้งหลายนั้น ไม่ได้เป็นหลักประกันว่าเราจะไม่ลืมตัว เพราะฉะนั้น ถึงจะจำเก่งแต่ก็อย่าประมาท



พูดง่าย ๆ ความจำกับความสุขนั้นเป็นละเรื่องกัน


FROM สมาคมคนน่ารัก www.khonnaruk.com